Productie         2004

Categorie         Romantische Komedie (echt waar?)

Regie               Michael Gondry

Met                 Jim Carrey, Kate Winslet, Elijah Wood, Kirsten Dunst

Scriptschrijver Charlie Kaufman staat garant voor films die ‘net even anders’ zijn dan het doorsnee Hollywood-product. Alleen al daarom is hij de lieveling van toonaangevende recensenten. Vaak is dat terecht: Kaufman levert scripts die in elkaar zitten als een Zwitsers precisie-uurwerk, maar dan wel eentje die volgens de logica van Salvador Dali is ontworpen. Tijd is rekbaar en een verhaal hoef je niet per sé chronologisch te vertellen. Laat dat chrono er trouwens maar af: logica is soms ook ver te zoeken. Wie al eens eerder een film naar een script van Kaufman heeft gezien (‘Being John Malkovich’, ‘Adaptation’) kent het recept en is misschien minder verrast door ‘Eternal Sunshine’. Voor nieuwkomers is het beslist even wennen en het koppie erbij houden, want je kunt al na vijf minuten hopeloos zijn verdwaald. Kaufman houdt er van om in het hoofd van zijn hoofdrolspelers rond te lopen alsof het een tentoonstellingsruimte is die je kunt bezoeken. Deze keer is de tentoonstelling interactief en kun je er ook dingen veranderen.

Joel Barish (Jim Carrey) is iemand die een baan heeft in New York City, maar op een ochtend besluit de trein in de andere richting te nemen. Op het strand van Montauk, Long Island ontmoet hij Clementine (Kate Winslet), met wie hij uiterst schuchter een gesprek voert. Er is wederzijdse aantrekkingskracht, maar Joel is zo verlegen dat hij niet eens oogcontact kan hebben. Toch leren we dat zich een relatie ontwikkelt. Vanaf dat punt gaat het verhaal heel snel alle kanten op, behalve degene die je zou verwachten. Als dit een normale Hollywood ‘rom-com’ zou zijn, zouden ze elkaar nog een keer of drie weer verliezen en ook weer terugwinnen en aan het eind was alles goed. Charlie Kaufman denkt daar anders over. Clementine is de relatie zo zat dat ze haar heil zoekt bij het schimmige bedrijf ‘Lacuna’, dat is gespecialiseerd in het wissen van specifieke herinneringen. Zij laat Joel eenvoudig uit haar geheugen wissen. Klaar! Maar Joel komt het per ongeluk te weten en is er zo boos over, dat hij besluit Clementine uit zijn geheugen te wissen.

Patrick (Elijah Wood), een van de medewerkers van Lacuna, heeft Joel’s dossier in handen gekregen en gebruikt de daaruit verkregen kennis om Clementine voor zichzelf te winnen. Eén van de andere medewerkers (Mark Ruffalo) probeert in het broekje van Lacuna’s secretaresse (Kirsten Dunst) terecht te komen. Die is op haar beurt stiekem verliefd op de dokter die het hele proces heeft uitgedacht en aan het hoofd staat van Lacuna. En dan besluit Joel dat hij zijn herinneringen eigenlijk wil behouden en gaat hij tijdens de behandeling (‘Technisch gesproken is het hersenbeschadiging’) in zijn eigen hoofd op de vlucht met Clementine. Het proces kan namelijk niet worden gestopt, dus de enige kans die hij heeft is met Clementine een herinnering opzoeken die niets met haar te maken heeft.

Op dit punt zit het verhaal dusdanig in de knoop dat je je afvraagt hoe het moet worden ontward, maar Kaufman is een geniale scriptschrijver die precies weet hoe de lijnen moeten lopen. Razend knap brengt hij alles op het juiste moment weer in iets logischer vaarwater en komt aan het eind uit op de enig mogelijke conclusie. In de bijna twee uur tussen begin en eind ben je als toeschouwer in een draaikolk van tijd, fictie, realiteit en absurditeit terecht gekomen. Er zijn gelukkig enkele ankers om je aan vast te houden en dat zijn de karakters. Jim Carrey is niet één van mijn grote favorieten, maar hij speelt hier een onzekere, bijna ziekelijk verlegen man en dat doet hij mooi en ingehouden. Kate Winslet is hier de absolute ster en spat gewoon van het scherm af. Ze bewijst weer eens een hele goede actrice te zijn, die in staat is om in één oogopslag een reeks van emoties te leggen. Haar Clementine is in één keer geloofwaardig en echt. Elijah Wood doet een dappere poging om Frodo van zich af te schudden met een akelig, opportunistisch karakter, maar hij is te kort in beeld om daar echt in te slagen. Kirsten Dunst (die we ook kennen als de vriendin van Spider-Man) laat haar schoonheid voor haar werken in een rolletje dat cruciaal is voor het verhaal.

‘Eternal Sunshine of the Spotless Mind’ is een romantische komedie, zij het een hele bijzondere. Hij zal geen miljoenenpubliek aanspreken, maar rond Oscar-tijd gaan we nog van deze film horen.

[RJ]